اعلاميه جهاني حقوق بشر در آيينه قرآن

[علی عابدینی /]

عنوان مقاله: اعلاميه جهاني حقوق بشر در آيينه قرآن
نویسنده : شهرام خرمي
در دنياي امروز موضوع حقوق بشر به عنوان يکي از شاخه‎هاي حقوق از اهميت به سزايي برخوردار است. اصولاً يکي از شاخصه‎هاي جوامع متمدن و مردم سالار رشد فزاينده‎ي حقوق و آزادي‎هاي عمومي است. اسناد متعددي چه در سطح جهاني و چه در حوزه‎هاي منطقه‎اي و ملي در رابطه با حقوق بشر تدوين و به تصويب رسيده است که يکي از مهمترين آنها اعلاميه‎ي جهاني حقوق بشر مي‎باشد. اين اعلاميه که به طور ويژه‎اي در پي شناسايي حيثيت و کرامت ذاتي تمام اعضاي جامعه بشري و حقوق برابر و سلب ناپذير آنان مي‎باشد در 30 ماده تدوين يافته است. از سوي ديگر اسلام به عنوان يک دين جهاني که مدافع حقوق انسان‎ها و برابري و تساوي ذاتي آحاد جامعه ملي و بين‎المللي است توجه ويژه‎اي به حقوق بشر دارد. مصداق بارز اين توجه را مي‎توان در انطباق و هم‎سوئي آيه 256 سوره بقره با مواد 19 و 18 اعلاميه جهاني حقوق بشر ديد.
در آيه 256 سوره شريفه بقره مي‎خوانيم: «لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» هيچ اکراه و اجباري در دين نيست، راه هدايت بر همه کس روشن گرديد...»
در اعلاميه جهاني حقوق بشر مواد 19 و 18 آمده است که هر کس حق دارد که از آزادي فکر، وجدان و مذهب بهره‎مند شود. اين حق متضمن آزادي عقيده و ايمان و انديشه مي‎باشد و هم چنين هر کس حق اظهار عقيده و بيان خود را دارد.
آينه شريفه نيز انسان را از اجبار و پيروي کورکورانه بر حذر داشته و او را داراي عقل و اراده مي‎داند تا خود راه هدايت و سعات را شناخته براساس اراده آزاد و آزادي که از مهم‎ترين مقوله‎هاي حقوق بشر است به هدف نهائي خود برسد. آزادي عقيده و انديشه مستلزم آزادي دين و عقيده در قالب آموزش دين، عبادات و اجراي آيين‎هاي ديني به تنهائي يا به صورت جمعي مي‎باشد. در اين آيه به حقي از حقوق انسان‎ها اشاره شده که در اعلاميه جهاني حقوق بشر 2 ماده را به خود اختصاص داده است و آن هم آزادي عقيده، بيان و دين و عدم اجبار و زور مي‎باشد. بشر از آزادي انديشه و دين برخوردار است و مي‎تواند با تعقل و انديشيدن آيين و دين خود را برگزيند و عقايد خود را مادام که مخل به مباني و اهداف عاليه نظام بشري نباشد بيان کند و آنگاه مطابق با آيين خود به عبادت و آموزش ديني و اجراي احکام مربوط به آيين خود بپردازد. عقيده خود را به طور آشکار و روشن بيان کرده مطابق با آيه شريفه و مواد 18 و 19 اعلاميه جهاني حقوق بشر از جمله اصول بنيادين و خلل ناپذير حقوق بشر مي‎باشد.
مطابق با آيه شريفه هيچ کس را نمي‎توان از اظهار عقيده و انديشيدن منع کرد. بيان عقيده و انديشيدن و انتخاب و عدم اکراه و زور از اصول و آزادي‎هاي اساسي بشر است که در اين آيه به خوبي به آن اشاره شده است.
بديهي است که اسلام به عنوان ديني جهان شمول و کامل مي‎تواند راهگشاي بسیاری از مسايل مربوط به حقوق بشر در دنياي معاصر باشد به شرط آنکه به دور از هرگونه حب و بغضي با آن برخورد گردد.
شهرام خرمي ـ کارشناسي ارشد حقوق